W poradnikach o tematyce biznesu słowo franczyza pojawia się bardzo często. Prosta z pozoru definicja franczyzy jest powszechnie znana, ale niewiele osób rozumie mechanizmy, jakim podlegają podmioty decydujące się na współpracę w ramach sieci franczyzy.
Firma franczyzowa – pomysł na biznes bez… pomysłu
Franczyza jest rodzajem umowy o współpracy, w której franczyzodawca (znana marka, często o zasięgu międzynarodowym a nawet światowym) oraz franczyzobiorca prowadzą działalność w ramach sieci franczyzy. Nie są jednością – każda firma zachowuje swoją suwerenność prawną i finansową, ale łączy je ten sam model biznesowy.
Podpisując umowę franczyzy wstępujący do sieci nie musi wdrażać i testować własnego autorskiego pomysłu na działalność, a często nawet nie wymaga się od niego znajomości zagadnienia czy branży. Przychodząc „na gotowe” franczyzobiorca uzyskuje prawo do korzystania z:
- Nazwy, logo, znaku handlowego, szyldu sklepowego franczyzodawcy,
- Know –how, czyli wiedzy niejawnej na temat sposobu prowadzenia punktu w sieci franczyzy; franczyzodawca otrzymuje podręcznik operacyjny z kompletem procedur, receptur, wykazem kontrahentów, opisem mechanizmów obsługi klienta i wszystkimi innymi informacjami, które są niezbędne do osiągnięcia sukcesu, a które przez lata wypracował i sprawdził w praktyce franczyzodawca,
- Pomocy i opieki franczyzodawcy; na wejściu jest to pomoc w zakresie analizy potrzeb rynkowych, lokalizacji i urządzania punktu franczycy, rekrutacji i szkoleń załogi; w trakcje umowy franczyzobiorca może korzystać ze wsparcia merytorycznego i logistycznego ze strony franczyzodawcy.
Sieć franczyzowa – koszt przystąpienia i działania w sieci
Ze względu na różne rodzaje franczyzy (dystrybucyjna czyli handlowa, usługowa oraz mieszana – punkt handlowy z usługami lub odwrotnie) różne są koszty rozpoczęcia działalności oraz koszty funkcjonowania w sieci franczyzowej.
Każdy potencjalny franczyzobiorca musi liczyć się z kosztami wynikającymi w umowy franczyzy: opłatą wstępną, opłatami bieżącymi dokonywanymi cyklicznie oraz składkami na wspólny fundusz reklamowy. Oprócz opłat wynikających z umowy każdy przedsiębiorca ponosi koszty: zakupu/wynajmu lokalu, wyposażenia punktu, remontów, transportu, zatrudnienia pracowników, ZUSu, podatków, ubezpieczeń, mediów, usług telekomunikacyjnych itp.
Jaka jest wysokość opłat związanych przystąpieniem do sieci? W katalogu franczyz można znaleźć pozycje, gdzie nie ma opłaty wstępnej lub jest ona stosunkowo niewysoka – od 1 do 3 tysięcy złotych. Sieci sklepów franczyzowych dostępne są dla posiadaczy większego kapitału – tu obok opłat wstępnych najczęściej wymaga się kapitału na lokal i jego wyposażenie. Jeszcze wyższe opłaty spotykane są w przypadku sieci punktów gastronomicznych – to wartości od kilkudziesięciu tysięcy do ponad miliona. Franczyza hotelowa, to górna półka finansowa – franczyzobiorca bez kilkunastu lub kilkudziesięciu milionów nie ma szans na podpisanie umowy.
Podsumowując rozważania o kosztach działalności w ramach franczyzy warto zapamiętać: rozpoczęcie działalności poza siecią franczyzową jest zawsze trudniejsze i droższe, niż prowadzenie biznesu na licencji.
Jak stworzyć sieć franczyzową? O tym przeczytasz tutaj.
Sieci franczyzowe w Polsce
Początki franczyzy w naszym kraju przypadają na burzliwy czas przemian politycznych i gospodarczych. W roku 1989 Yves Rocher z Francji zadebiutowała jako pierwsza firma franczyzowa budująca swoją sieć w Polsce.
Pierwszym polskim franczyzodawcą był Mr Hamburger – od roku 1991 przez kilka lat bardzo szybko rozbudowywał sieć popularnych lokali gastronomicznych.
W roku 2000 ilość sieci franczyzy działających w Polsce przekroczyła setkę. W tym samym roku powołano do życia organizację zrzeszającą firmy udzielające franczyzy na terenie RP – Polska Organizacja Franczyzodawców. Członkowie POF opierają swoją działalność na przepisach Europejskiego Kodeksu Etyki Udzielania Franczyzy.
Według danych z „Raportu o rynku franczyzy” w roku 2020 ilość sieci franczyzy w Polsce sięgnęła liczby 1310. Punkty franczyzowe prowadzi około 83 tysiące franczyzobiorców (większość z nich to biznesy rodzinne). W punktach zatrudnia się ponad 400 tysięcy pracowników.
Ranking sieci ze względu na ilość punktów:
- Sieci sklepów franczyzowych.
- Franczyza gastronomiczna.
- Koncepty edukacyjne.
Choć Polacy zaczynali przygodę z franczyzą od współpracy z marką zagraniczną, to dzisiaj 85% punktów franczyzowych pracuje w sieciach tworzonych przez polskich franczyzodawców – na każde 10 punktów franczyzy 8 to firmy tworzące rodzime sieci. W każdym roku w Polsce przybywa ponad 2 tysiące punktów.
Polscy franczyzodawcy z powodzeniem budują również sieci za granicą.
Lista liderów franczyzy na terenie Polski zawiera głównie sieci franczyzowe spożywcze sklepów oraz konceptów gastronomicznych.
Oto najczęściej wybierane w Polsce marki sieci franczyzowych:
- Żabka – sklep spożywczy oraz punkt sprzedaży kawy i przekąsek; niska opłata wstępna (5 tysięcy), nieobciążające opłaty bieżące.
- Carefour Express – ponad 600 sklepów spożywczych prowadzonych w modelu ajencyjnym.
- McDonald`s – pierwszy punkt sieci powstał w 2004 roku w Bydgoszczy. Obecnie 380 punktów w sieci prowadzą polscy franczyzobiorcy. Wejście do sieci nie jest łatwe – trzeba posiadać 1,2 ml złotych na opłatę wejściową oraz przejść przez gęste sito rekrutacyjne.
- Subway – w Polsce działa 130 punktów serwujących sandwiche i ciasteczka. Na wejście trzeba uiścić 8 tysięcy euro opłaty i mieć przygotowane 300- 400 tysięcy złotych na urządzenie punktu.
- Al. Capone – sieć sklepów alkoholowych (obecnie około 40 punktów. Przystąpienie do sieci dla osób dysponujących kwotą około 200 tysięcy złotych.
E- franczyza – biznes przyszłości
O tym, że franczyza jest dobrym pomysłem na biznes, a Internet najlepszym miejscem, które ma niewyczerpalne zasoby możliwości zarabiania pieniędzy nie trzeba już chyba nikogo przekonywać. Kto jeszcze dwa – trzy miesiące temu miał odmienne zdanie, teraz je zmienia obserwując skutki gospodarcze pandemii. W czasie, gdy firmy działające w sposób konwencjonalny nie radziły sobie bez klientów i zamówień, ograniczały zatrudnienie lub zawieszały działalność, dość dobrze poradziły sobie punkty działające w sieciach franczyzy, gdzie część obciążeń wywołanych kryzysem wzięli na siebie franczyzodawcy. Bez pomocy tych ostatnich doskonale funkcjonowały e-firmy w sieciach e-franczyzy – nie tylko utrzymały się na rynku bez problemu, ale wiele z nich nawet zwiększyło przychody.
E franczyza działa głównie w obszarze e-commerce. Od tradycyjnej franczyzy różni ją to, że e-franczyzobiorca nie wnosi żadnych opłat wstępnych. Nie musi również martwić się o tworzenie sklepu internetowego – to zajecie wymaga umiejętności z obszaru IT, więc laicy muszą zatrudnić specjalistów, a to oznacza wysokie koszty. W ramach umowy e-franczyzowej e-franczyzodawca daje dostęp do narzędzi służących do prowadzenia biznesu wraz ze wsparciem technicznym i merytorycznym. Powstająca firma franczyzowa otrzymuje także dostęp do bazy produktów. Podstawowym zadaniem firmy będzie pozyskiwanie klientów. Całą obsługę, łącznie z wysyłką towaru, bierze na siebie e-franczyzodawca. Zyski ze sprzedaży dzielone są między stronami umowy e-franczyzy.
Są także e-franczyzy adresowane do właścicieli już istniejących sklepów internetowych. To propozycje dostępu do platform działających na zasadzie chmury, gdzie znajdują się towary określonych producentów. E-franczyzobiorcy mogą korzystać z tych zasobów, niczym z hurtowni w chmurze. W zamian za dostęp do platformy partycypują w miesięcznych kosztach hostingu. W niektórych umowach jest także zapis o udziale właściciela platformy w zyskach ze sprzedaży.
Współpraca w ramach e-franczyzy ma charakter bardziej otwarty, niż w modelach tradycyjnych – e-franczyzobiorca nie musi prowadzić własnej działalności gospodarczej. To także możliwość do prowadzenia działalności poza granicami kraju zamieszkania.