Czym powinna wyróżniać się umowa franczyzowa?

Prowadzenie działalności gospodarczej pod szyldem innej firmy to franczyza. Jest ona rodzajem umowy handlowej zawieranej między franczyzodawcą a franczyzobiorcą. W polskim prawie umowa franczyzy należy do grupy umów nienazwanych, co oznacza, że ani Kodeks Cywilny ani inne ustawy nie podaje definicji franczyzy i z tego punktu widzenia niezwykle istotnym dla zabezpieczenia interesów obu stron jest prawidłowe skonstruowanie tej szczególnej w swojej formie umowy.

Co to jest franczyza?

Jest sposobem prowadzenia biznesu opartym na umowie handlowej miedzy franczyzodawcą a franczyzobiorcą. Franczyzodawca to firma z rozpoznawalną nazwą, logo i cenioną marką – często o sławie światowej. Franczyzobiorca to przedsiębiorca, który może być już doświadczony w biznesie, ale także może to być ktoś, kto dopiero rozpoczyna taką działalność. Franczyzobiorca chodząc do sieci franczyzowej płaci za licencję i wykorzystuje cudzy model biznesowy.

Jest to model opracowywany przez lata, po wielokroć sprawdzony, również pod względem zysków. Decydując się na działalność gospodarczą pod szyldem znanej marki właściciel firmy znacznie ogranicza ryzyko niepowodzenia. Know-how franczyzodawcy (zebrana przez lata doświadczeń niejawna wiedza na temat prowadzenia firmy)  przekazywany przez franczyzodawcę oraz opieka i pomoc świadczone przez niego na rzecz franczyzobiorcy przez cały okres trwania umowy w dużej mierze są gwarancją powodzenia przedsięwzięcia.

Umowa franczyzy

Umowa franczyzy w swojej treści zawiera zasady współpracy między franczyzodawcą a franczyzobiorcą. W dużym uproszczeniu przedstawiają się one tak:

• Franczyzodawca jako właściciel znaku, nazwy i logo przekazuje na rzecz franczyzobiorcy prawa do używania nazwy, logo i znaku w ramach działalności w sieci franczyzy,
• Za licencję franczyzobiorca zobowiązany jest wnieść opłatę licencyjną; podczas trwania umowy franczyzobiorca wnosi również inne opłaty periodyczne,
• Franczyzobiorca prowadząc działalność w sieci franczyzy zachowuje swoją odrębność prawną i finansową,
• Franczyzodawca przekazuje franczyzobiorcy know-how, czyli wiedzę poufną o modelu biznesu,
• Franczyzobiorca finansuje powstanie punktu, a lokal i jego wyposażenie są jego własnością,
• Franczyzobiorca ma prawo do ustalania cen w swoim punkcie, z zastrzeżeniem prawa franczyzodawcy do ustalenia cen maksymalnych.

Nie ma jednego uniwersalnego wzorca czy szablonu umowy franczyzy. W znacznej części zawiera ona standardowe zapisy stosowane w zwykłych umowach cywilnych, ale są również zapisy charakterystyczne dla franczyzy. Stąd każdy planujący współpracę w ramach sieci franczyzowej powinien wiedzieć, czym powinna wyróżniać się umowa franczyzowa.

Podstawowe elementy umowy franczyzy

Są to zapisy standardowe, które spotkać można w każdej umowie handlowej. I tak umowa franczyzy musi mieć:

• Określenie stron umowy – nazwy, adresy, nazwiska osób reprezentujących firmę,
• Określenie przedmiotu umowy,
• Ustalenie czasu obowiązywania umowy,
• Zapisy regulujące tryb rozwiązania umowy, w tym obowiązki i prawa stron po jej wygaśnięciu,
• Katalog praw i obowiązków stron umowy w czasie jej trwania,
• Podanie ceny sprzedaży oraz określenie innych należności wraz ze sposobem i terminem ich uiszczania.

Czym powinna wyróżniać się umowa franczyzowa?

Wymienione powyżej elementy składowe umowy franczyzy związane są z prawem cywilnym oraz zawierają elementy biznesowe. Prawdziwym wyzwaniem jest skonstruowanie zapisów, które ujmują istotę franczyzy, w szczególności regulacje prawa konkurencji. Przekazujący swoje know-how franczyzodawca musi chronić dorobek intelektualny firmy, stąd konieczność wprowadzenia paragrafów, które zabezpieczą interesy marki w tym obszarze.

W umowie franczyzy powinny znaleźć się:

• zasady włączenia franczyzobiorcy do sieci franczyzowej,
• dokładny opis obszaru działania franczyzobiorcy (wytyczenie granic dla działalności o charakterze mobilnym),
• dokładny opis znaków towarowych, logo i wszelkich innych oznaczeń sieci,
• katalog zabezpieczeń znaków towarowych i oznaczeń sieci,
• sposób przekazania know-how, zasady zachowania tajemnicy przedsiębiorstwa,
• opis szkoleń dla franczyzobiorcy oraz jego pracowników,
• ustalenia co do działań marketingowych i reklamowych; jeśli franczyzobiorca ma w nich partycypować ustalenie wysokości opłaty,
• obowiązki sprawozdawcze franczyzobiorcy,
• uprawnienie kontrolne franczyzodawcy,
• uprawnienia franczyzobiorcy co do wysokości cen oraz doboru asortymentu,
• zabezpieczenia i zobowiązania po wygaśnięciu umowy,
• kary umowne,
• zakaz konkurencji.

Zakaz konkurencji we franczyzie nie podlega tym samym przepisom, co inne umowy cywilne. Stosuje się tu zapisy prawa dotyczące porozumień wertykalnych. W umowach franczyzowych zakaz konkurencji może obejmować  czas trwania umowy (nawet powyżej pięciu lat) i cały okres po zakończeniu umowy – standardowo terminy te regulowane ustawą, to pięć lat umowy i jeden rok po jej wygaśnięciu.

Specjaliści rekomendują, aby przed sporządzeniem umowy, a nawet przed przystąpieniem do negocjacji zawrzeć umowę o poufności.

Kolejną rekomendacją wartą zastosowania jest sporządzania pisemnej wersji umowy – choć umowy ustne mają moc prawną, to złożoność materii umów franczyzowych sprawia pewną trudność, a przy ewentualnym dochodzeniu roszczeń przed arbitrażem franczyzowym lub sądem lepiej mieć wszelkie postanowienia umowy na piśmie.